"Mamma, er det ingen som likar meg?" spør seksåringen meg når julekvelden med gåveopninga er avslutta.
Skuffinga var stor - julegåvene hans fekk plass i ein høveleg stor gåvepose frå KappAhl, og kjensla av å vere kveldens tapar, var ikkje god hos den fortsatt vesle guten min.
Han sa det allereie då han opna augene om morgonen juleaftan: "Verdas verste jul!" Og det var ikkje talet på gåver som var i tankane hans. Eg minnes vel ikkje ordrett korleis han sa det, men noko slikt som "kvifor måtte sjukdommen ta bestevenen min?" Han sa det fleire gonger gjennom dagen - "verdas verste jul!" - og saknet etter bestevenen pappa var enormt!
Eg begynte å merke det dei siste dagane før jul sjølv og. Dette med at jula er ei familiehøgtid - at ein skal vere saman med dei ein er glad i. Når ein ikkje kan vere saman med den ein er mest glad i, blir sorga og saknet mykje større.
Eg merkte det på musikken eg sette på cd-spelaren. Mesta umedvitent er det Jan Werner Danielsen som hamnar på spelaren når saknet blir stort. Jan Werner døydde så alt for ung, og når eg høyrer han syngje, saknar eg han og! Han var ein framifrå liveartist og songar!
Eg trudde eg hadde gjort førebuingane til jula så godt at høgtida skulle gå greitt. Men eg greidde ikkje å arbeide så fort og rasjonelt som eg tenkte. Alt gjekk så mykje treigare enn eg trudde, så då vi måtte reise avgarde juleaftan ettermiddag for å rekke julefeiringa hos foreldra mine, var det fortsatt både skittent og rotete hos oss. "Ja, ja, eg tek det att 4.juledag," tenkte eg, og så reiste eg.
Eg trur eg gjekk på ein smell denne jula! Det er sikkert andre og som har gjort samme erfaringane som eg. Den første gongen ein gjennomgår høgtidene utan den som er borte, er det forventa at det kan vere vondt og tungt. Saknet og sorga merkast godt. Eg trudde jul nr. 2 skulle gå betre. Eg trudde førebuingane mine skulle dekke over saknet etter Runar. Berre eg laga nok god mat som kunne spisast saman med mine aller næraste, berre eg vaska og rydda og hengte opp nye gardiner på nyvaska vindauge, så ville vel jula gå bra. Men jo saktare eg fekk gjort arbeidsoppgåvene som stod att, jo meir frustrert, skuffa og sint vart eg. Kroppen sa frå på sin måte.
Sorg og sakn tar ikkje juleferie - det tar aller minst juleferie! I kvardagens kjas og mas om skule, lekser, måltid og fritidsaktivitetar er det ofte ikkje tid og rom for å sakne. Men når høgtida legg seg over landet, og det er mange feriedagar utan program, blir det plutseleg tid til å kjenne etter.
Ein romjulsdag for eit par år sidan skreiv eg ein nokså provoserande, men og veldig frustrerande, status på facebook om dei statusane som fortalte om trivelege, familiære og venskaplege juleselskap - kor det var så mykje folk at veggane mest revna...
Eg fryktar dei statusane fortsatt. Kanskje mest fordi eg ikkje har så mange å ha slike juleselskap saman med. Familien min er liten, og det merkast spesielt i høgtida. Og det merkast endå meir når ein er borte.
Fortsatt kjenner eg meg både skuffa og sint over han som var innom oss på besøk i haust, og som meir enn ymta om at det var på tide å rydde vekk bilete og minner etter Runar. Eg kunne jo lage eit minnerom, sa han. Eg vart vel først og framst provosert på at nokon berre kom inn i min heim og fortalde korleis eg skulle ha det. "Du må komme deg vidare, det er ei tid for alt!" Eg vart mesta provosert til å ta fram fleire ting som kunne minne oss om Runar!
Nei, sorg og sakn tar ikkje ferie - det er då det kjennest mest tungt!
Aleks tok med seg "verdas verste jul"-tanken gjennom dagen. Julenissen var innom for å prøve å spreie glede. "Det er bestefar," sa han med ein gong nissen kom opp trappa til stua. Da han hadde lagt seg, sukka han tungt: "Det var det eg sa - verdas verste jul. Og julenissen var bestefar. Eg som håpa at det skulle komme ein retteleg julenisse!" Og eg tenkte i mitt stille at det var vel ikkje dagen for å ta frå guten nisseillusjonen...
Tredje juledag, då butikkane opna att, for vi avgarde og brukte litt av pengane han hadde fått til jul. Eit par leiker frå leikebutikken fann vegen ned i Aleks sin pose, og guten reiste glad heim. Verken pengar eller ting erstattar saknet etter faren, men for ei lita stund kan det lindre smerta og gjere jula litt betre!
