Når bileta fortel ei historie

Eg har tenkt ein del på desse motsetningspara som fins i språket. Svart og kvit. Liv og død. Kjærleik og hat.

I blant er eg innom ulike kyrkjegardar. Eg ser på steinane og tenker på dei som ligg der som eg ein gong kjente. Frå tid til anna blar eg i fotoalbum eg har liggjande. Ser på bilete av slektningar, venner, bygdefolk - alle har dei felles at dei ikkje er her lenger. Og eg ser på Runar si dødsannonse, som fortsatt heng på kjøleskapdøra, og tenker at det er ikkje bare han som er borte - i løpet av ni månader døydde både han, mormor hans og stefar hans. Ein periode var det så mykje død og sorg i livet mitt, at eg visste mesta ikkje kor eg skulle gjer av verken sorga eller meg sjølv.

Det er rart å sitje å sjå i album slik og minnes menneske som har betydd noko særskilt for meg. Bileta fortel historier om noko som vi hadde felles - eit møte der og da, ein tur, ein artig episode, ei trist hending. Bileta fortel så mykje, og når menneska i bileta er borte, får dei ny betyding.

Familiebiletet av oss fire på veggen her heime er eit slikt bilete. Aleksander var nyfødd. Runar hadde tinga frisørtime til meg på veg heim frå sjukhuset. I tillegg hadde han tinga time hos fotografen. "Det er fullt!" fekk han beskjed om. Det var trass alt første veka i desember. "Jammen no har eg fått ein son, og eg skal reise til Hammerfest på arbeid onsdag, og eg vil gjerne få vist han fram på eit familiebilete til jul, så det her må du ha tid til," argumenterte Runar. Og fekk det slik han ville!
Ein liten familie på fire smiler glad mot fotografen. Gleda over den vesle guten, berre seks dagar gammal, i armane er stor. Vi hadde litt dårleg råd i den tida, så det vart berre ei halvstor forstørring. Det fekk plass lengst borte i stua.
Då Runar var borte, kjente eg behov for å få biletet større. Og nærare. No heng det i sine fulle 40x50 cm rett ved sofaen - ingen som kjem inn i stua, kan unngå å sjå det. Ingen kan unngå å sjå den stolte faren som held rundt familien sin.

Desse motsetningspara er ikkje som høgre og venstre i politikken. Dei er nærare som så. Eit snart 42 år gammalt liv har lært meg at hatet ligg tett inntil kjærleiken, svart ligg tett inntil kvitt, og at døden ligg tett inntil livet. Og sorgen og gleda vandrar saman. Ein augenblink med sorg og vemod glir over i noko anna å gle seg over.

I dag har Runar og eg sju års bryllaupsdag. I kveld sette eg roser i vasen på grava og tente lys for han. Det var veldig spesielt. Det var første gong eg tente lys i den kolba som står på steinen hans. Det kjentes meiningsfylt å tenne lys for han og det livet som var.
Samstundes kjente eg på det gode: Eg har lov å gå vidare! Livet har noko anna til meg som eg finn like rundt neste sving.

Da er vi rette ektefolk - 24.september 2007 i Sjømannskirka på Mallorca.

"Vi har gifta oss!" erklærte Ingvild!

Dei fem siste bileta var tatt av ein fotograf i Palmanova. Det var ei heilt enkel vigsle kor vi lova å elske og ære kvarandre til døden skulle skilje oss. Etterpå gjekk vi på stranda og bada!

24.september 2013.

Å vere pårørande

VG hadde ein større artikkel i sundagsutgåva 15.september om det å vere pårørande av ein kreftsjuk. Eg har tenkt ein del på det å vere ein pårørande.

Som mange veit, vart eg sjølv kreftsjuk i 2010 - det er allereie godt over tre år sidan eg fekk påvist kulen, og eg har på mange måtar lagt det bak meg! Eg har ikkje gløymt den junidagen eg kom heim frå legen og fortalte Runar om kulen i brystet. "Men det skal vi då greie saman," sa han og tok rundt meg.
I ettertid er det lett å tenke at vi ikkje visste då alt vi skulle gjennom, så det vart lettare sagt enn gjort.
Eg får aldri vite med Runar korleis han opplevde det var å vere pårørande, dei tankane tok han med seg i grava, og det var ikkje noko vi snakka spesielt mykje om medan behandlinga pågjekk. Hadde eg visst at han plutselig skulle bli borte for meg, hadde eg vel kanskje spurt han.

Når ein knappast har vore pasient før, er det ikkje lett å vite korleis ein skal involvere familien som pårørande. Ungane var fortsatt små - 2 1/2 og 7 1/2 då eg vart operert og starta behandlinga, så det var ikkje så lett å dele tankane med dei om å ha ein farleg sjukdom. Og så er det lett å tenke at ein vil beskytte dei for kva som kan vere sanninga. Sjølv om eg innstilte meg på at eg skulle skynde meg gjennom behandlinga, kunne eg ikkje sjølv vite utgangen på den.
Kanskje var det beskyttingsinstinktet som gjorde at eg beskytta Runar og. På same måten som eg lot han sleppe å bli med på fødestua då ungane meldte sin veg inn i denne verda. Ein tanke slår meg at det å beskytte han var å beskytte meg sjølv. Vi var rastlause begge to, og det å sitje å se på at ein annan får cellegift, er nok ikkje for kven som helst.

Eg var inne på det i gravferdstala til Runar - om oktobermåndagen då eg skulle starte på ein annan kur same dag som Runar starta på fagprøva. Kroppen min tålte ikkje innsprøytinga av gifta, og då eg plutseleg fekk ei kjensle av å bli kvelt, trudde eg min siste time var komen. Mamma var med den dagen på sjukhuset, men akkurat då var ho ute og handla. Eg greidde akkurat å ringje ho med beskjed om å komme. Runar fekk melding utpå dagen, og kom til meg på sjukehuset. Ungane måtte eg få ordna pass av i bygda, for heimreisa blei fleire timar utsett som følgje av dette.
Nokre dagar seinare fekk eg så ulidelege plagar av denne kuren, at eg visste ikkje kor eg skulle gjere av meg. Det gjekk ikkje så bra med Runar på denne fagprøva - eg trur tankane var meir hos meg enn dei var på det faget han vart testa i. Men eg spurte han jo aldri om det.

I etterpåklokskapens ljos ser eg at det å vere pårørande kanskje kunne vore lettare viss eg hadde funne dei rette spørsmåla å stille. Men eg hadde ikkje krefter til så mykje meir enn å tenke på meg sjølv og den elendigheita eg sjølv var innballa i. Det som frå hans munn var meint som omtanke, vart oppfatta som alt anna enn omtanke når det nådde øyrene mine. På den måten vart det ikkje så godt klima for å finne ut av ting saman.
Eg har lagt meg opp ein god del erfaring om det å vere sjuk, men eg vonar eg aldri får bruk for den igjen. Vonar at ingen skal trenge å vere min pårørande, og eg vonar eg slepp å vere nokon sin pårørande i ein slik pressa situasjon, kor familielivet får seg eit alvorleg skot for baugen. Det er vel kanskje ikkje så rart at det heiter seg at ein må vere frisk for å takle det å vere sjuk...

Kjekjøtt.... MMMMMmmmmm...... :)

For nokre veker sidan var eg så heldig at eg fekk skaffa meg eit 16 kg stort kjeslakt! Berre tanken på kor mange herremåltid vi skal ha her i garden, gjer meg vatn i munnen...

Da eg vaks opp, hadde vi geiter heime på Hoemsetra. Meir trufaste venner enn geitene var uråd å få, og eg var ei skikkeleg fjøsjente! Alle kjea fekk namn etter kvart som dei kom til!
I mars 1981 ringte eg inn til radioprogrammet "Hei" og fortalte om kjeet Albert som vi akkurat då hadde på kjøkkenet! Historia var at pappa fann mora daud ein sundags morgon, og ved sidan av ho låg Albert nyfødd. Då tok pappa med seg han inn på kjøkkenet, og vi hadde han i ei pappeske ved omnen, og sørga for at han fekk nok mat. Etter ei lita veke var han restituert nok til å komme ut til dei andre geitene i flokken att. Dessverre overlevde ikkje Albert sommaren i Haudukteia - han blei truleg eit herremåltid til ein rev eller ei ørn.

Første gong eg smakte kjekjøtt, var då eg nokre år seinare hadde geit som 4H-oppgåve. Då slakta pappa eit kje, og eg trur vi lagde kje-i-kål. På den tida var eg vel ikkje spesielt glad i slike kålrettar, så eg trur ikkje eg satt att med noko inntrykk av kjekjøtet heller.
Då var det noko anna då ein kamerat og eg var på restauranten Arctandria i Tromsø og åt ein gong på slutten av 90-talet! Eg tinga kjelår, og eit gigantisk fat med eit stort lår kom på bordet - og det skulle vere berre til meg! Eg gjekk iallfall ikkje svolta frå den restauranten den kvelden!

Det var vel derfor ikkje så rart at eg var rimeleg snar med å hive meg rundt då geitbonden eg kjenner averterte eit kjeslakt på 16 kg til salgs! Jakttid eller ikkje no i haust - kjeet skulle eg ha! Heldigvis har eg ei mamma som kunne hjelpe meg å partere kjøtet. Det første av dyret som stod på menyen, var knokane som vart kokt med formål kjøtsuppe!

Knokane koka i si eiga kraft i eit par timar - til det slapp frå beinet. Då tok eg dei ut av kasserollen og hadde oppskjærte grønsaker oppi. Det var eit par poteter, nokre gulrøter, purre, stangselleri, vårløk, rødløk, Eg kunne sjølvsagt og hatt oppi brokkoli, blomkål og kålrot og, og det skal eg hugse neste gong!
Når grønsakene hadde kokt seg møre, hadde eg skore av kjøtet frå beina og hadde det oppi gryta igjen. Då var det mesta klart for servering!
Etter å ha spist opp mesta altsom var i skåla og forsynt seg med ein ekstra porsjon med kraft, erklærte Ingvild: KJEKJØT ER GODT!

Gjett om eg gler meg på nye rundar med kjekjøtt! Det skal eg fortelje meir om :)

Gode minner frå barndommen!