Eg kjenner eg blir skremd...

Bilde funne på Facebook.

I religionstimen i dag tok eg utgangspunkt i teksten om «Den miskunnsame samaritanen» frå Bibelen. Nokre las teksten og nokre dramatiserte den.

Etterpå snakka vi om kva det vil seie å vere godhjarta, eller miskunnsam som nynorsk bibeloversetjing skriv. Både det ordet og ‘neste’ er framande ord i kvardagsnorsk, og det er ikkje fordi handlinga i dei ikkje er i bruk.  Det passa godt å snakke om dette temaet når det er #godhet (godheit) i NRK denne veka, og eg viste fram ein artikkel om professor Per Fugelli, som vel er godheitas fremste eksponent i norsk media i dag. Og frå Fugelli gjekk vi vidare til å snakke om det motsette av godheit. Kan ein vere fødd vond? Per Fugelli hevdar at det å vere god er ein medfødd eigenskap i oss menneske. Men viss ein berre har opplevd vondskap, kan ein likevel vere god?

Eg har ikkje svaret sjølv. Vi prata om vondskap. Dei fleste elevane og eg bur i kvar våre små lokalsamfunn, og eg spurte om dei kjente til bygdedyret. Bygdedyret er – slik eg ser det – prototypen på vondskap i små samfunn. «Er det dei damene som sitt borte på kafeen og skravlar,» spurte ein av elevane. Ja, ofte kan det vere dei, sa eg, og viste til ei historie om kva bygdedyret kan gjere med folk i eit lokalsamfunn.

«Det er jo at alle kjenner alle,» sa ein av elevane. Nettopp, ei viktig forklaring på korfor bygdedyret får mangfaldiggjere seg i same farta som kaninane. I sunndalsk språkdrakt finn ein det same igjen i teksten «Har du haurt» frå musikkspelet om Lady Arbuthnott. For har du verkeleg høyrt kva som vart sagt og kva som vart gjort?

«Viss ein har køyrt i fylla, veit jo alle det ein halvtime etterpå,» sa ein annan.

For spørsmålet er ikkje kanskje alltid at dei fleste veit noko om dei fleste, men kva ein gjer med den informasjonen. Lagar ein den informasjonen til folkeprat som er allment tilgjengeleg på bygda, eller tar ein den motsette strategi, og gøymer det i hjartet?

Då eg kom til arbeidspulten min etter skuletimen, slo eg på facebook. Med ein gong fann eg ein artikkel som var lagt ut frå ei av landets nettaviser. Artikkelen var eit lesarinnlegg frå ei som er lokalpolitikar i den kommunen, og som opplever å bli hetsa av vanlege vaksne folk på grunn av sitt engasjement. Ho og familien flytta tilbake til hennar barndomskommune for nokre år sidan, men no veit ho ikkje om ho orkar bu der lenger på grunn av folkeprat og andre negative opplevingar med det å bu i ei av bygdene der.

Eg skrolla meg litt lenger ned på sida på facebook, og der fann eg eit anna lesarinnlegg publisert under tittelen «Bygdedyrets herjinger». Av ei dotter som forsvarte far sin, fordi han var gjenstand for mobbing og folkeprat i den bygda og den kommunen kor dei bur. Ikkje berre folkeprat, men også tagging av husveggen og respektlaus latterleggjering på den lokale revyen.

Eg kjente eg blei skremt. Eg har ikkje opplevd lokaldemokratiet på denne måten. Heldigvis må eg seie. Men kva lokalsamfunn er det vi ønsker oss når vi vaksne ikkje greier å oppføre oss? Vi vil gjerne ha bukt med mobbing på skulane rundt om, men sjølv eksponerer vi formar for mobbing og trakassering som er like lite akseptabelt som det våre ungar gjer i skuletida.

Tale er sølv og tie er gull, heiter det. Må vi alltid kommentere kva andre seier og gjer? Unner vi andre å gjere det bra og lykkas i det dei held på med? Bringer vi vidare til andre det vi veit eller det vi trur vi veit om nokon?

Det er desse tinga som trugar lokaldemokratiet. At vi blir nær sagt tvungen til å avgrense våre liv fordi andre reagerer på det. At vi ikkje oppmuntrar kvarandre til å stå på det litje ekstra for lokalsamfunnet vårt. Det norske samfunnet er bygd på idealisme – vi skal stille opp for lokalsamfunna våre, og vi skal bygge lokalsamfunna politisk og organisatorisk. Men korleis vil nokon orke å bidra når ein blir møtt med motvilje og betrevitskap frå andre?

«Du skal ikke tåle så inderlig vel den urett som ikke rammer deg selv» (Arnulf Øverland).